Spaced Repetition (Aralıklı Tekrar) Çalışma Tekniği Nedir?
Yeni bir dili öğrenmek, sınavlara hazırlanmak ya da akademik bilgileri kalıcı hale getirmek isteyen herkesin en büyük sorunu unutma eğrisidir. Öğrendiklerimiz, eğer tekrar edilmezse kısa sürede hafızadan silinir. İşte Spaced Repetition (Aralıklı Tekrar) tekniği, bu unutma eğrisine karşı geliştirilmiş bilimsel bir öğrenme yöntemidir.
Bu teknik, bilgilerin unutulmadan önce belirli aralıklarla tekrar edilmesini sağlayarak uzun süreli hafızada kalıcılık yaratır.
Spaced Repetition Nedir?
Spaced Repetition, Türkçesiyle aralıklı tekrar, öğrenilen bilginin artarak genişleyen zaman aralıklarında tekrar edilmesine dayalı bir hafıza güçlendirme yöntemidir.
Temel prensip:
“Unutmadan önce hatırla.”
Öğrenci, bilgiyi ilk öğrendiği andan itibaren belli zaman aralıklarında tekrar ederse, her tekrar bilginin kalıcılığını artırır.
Bilimsel Temeli – Unutma Eğrisi
Bu tekniğin kökeni, Alman psikolog Hermann Ebbinghaus’un 1885’te geliştirdiği Unutma Eğrisi (Forgetting Curve) teorisine dayanır.
- Ebbinghaus’a göre, insanlar öğrendikleri bilgilerin %60’ını ilk 24 saat içinde unutabilir.
- Ancak uygun aralıklarla yapılan tekrarlar, unutma hızını dramatik biçimde düşürür.
Spaced Repetition Nasıl Çalışır?
Temel Mantık
Spaced Repetition tekniği, öğrenilen bilginin unutulmadan önce tekrar edilmesine dayanır.
Bilgiler belirli aralıklarla gözden geçirildikçe, beyin o bilgiyi “önemli” olarak algılar ve uzun süreli hafızaya kaydeder.
Aşağıdaki örnek çalışma planı bu mantığı açıklar:
- 1. tekrar: Öğrenmeden birkaç saat sonra yapılır → Bilgi tazelenir.
- 2. tekrar: 1 gün sonra yapılır → Kısa süreli hafızadan orta vadeye geçiş sağlanır.
- 3. tekrar: 3 gün sonra → Hatırlama gücü pekişir.
- 4. tekrar: 1 hafta sonra → Bilgi uzun süreli hafızaya yerleşmeye başlar.
- 5. tekrar: 1 ay sonra → Kalıcılık sağlanır ve unutma olasılığı en aza iner.
Bu sistemde her tekrar arasında geçen süre biraz daha uzar.
Böylece bilgi, beynin doğal unutma döngüsüne karşı güçlenir ve kalıcı hale gelir.
Dijital Uygulamalar
Günümüzde bu teknik, yapay zekâ destekli öğrenme uygulamaları tarafından otomatik olarak uygulanır:
- Anki
- Quizlet
- Memrise
Bu uygulamalar, kullanıcının hangi bilgiyi ne kadar zorlandığını ölçerek tekrar sıklığını otomatik ayarlar.
Spaced Repetition’ın Faydaları
- Kalıcı öğrenme sağlar: Bilgiler uzun süreli hafızaya taşınır.
- Zaman tasarrufu: Gereksiz tekrar yerine sadece unutulma riski olan bilgilere odaklanılır.
- Odaklanmayı artırır: Her seans daha verimli hale gelir.
- Dil öğreniminde etkilidir: Kelime ezberinde unutmayı büyük oranda azaltır.
- Motivasyon sağlar: Gelişim somut biçimde takip edilebilir.
Uygulama Alanları
- Yabancı dil öğrenimi (kelime ezberi)
- Tıp, hukuk, mühendislik gibi bilgi yoğun alanlar
- Sınav hazırlıkları (YDS, TOEFL, KPSS, USMLE vb.)
- Ezber gerektiren akademik veya mesleki eğitimler
Spaced Repetition Nasıl Uygulanır?
Bilgiyi küçük parçalara böl.
Öğrenmek istediğin bilgiyi küçük gruplara ayırmak, beynin bilgiyi daha hızlı işlemesini sağlar.
Örneğin 1000 kelime ezberleyeceksen, bunları 50 veya 100 kelimelik setler halinde çalışmak daha verimlidir.
İlk öğrenmeden sonra kısa bir tekrar yap.
Yeni öğrendiğin bilgiyi aynı gün 10–15 dakika içinde tekrar etmek, beynin onu “önemli bilgi” olarak kaydetmesini sağlar.
Artan Aralıklarla Tekrar Et
Her tekrar arasında geçen süreyi kademeli olarak artır:
- tekrar → birkaç saat sonra
- tekrar → 1 gün sonra
- tekrar → 3 gün sonra
- tekrar → 7 gün sonra
- tekrar → 30 gün sonra
Bu aralıklar, bilginin kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya taşınmasını sağlar.
Zorlandığın bilgileri daha sık tekrar et.
Hatırlamakta zorlandığın kelimeleri veya kavramları daha sık aralıklarla çalış; kolay hatırladıklarını ise daha uzun aralıklarla gözden geçir.
Görseller ve bağlamlarla öğrenmeyi destekle.
Bilgiyi sadece ezberleme; anlamı, kullanımı ve bağlamı ile birlikte öğren.
Örneğin bir kelime çalışıyorsan, onu bir örnek cümleyle veya görsel çağrışımla birlikte kullan.
Örnek Senaryo (Yenilenmiş Hali)
Bir öğrenci YDS sınavına hazırlanıyor ve “environmental vocabulary” yani çevreyle ilgili kelimeleri çalışıyor. Öğrenci, Spaced Repetition tekniğini kullanarak öğrenmesini şu şekilde planlıyor:
- 1. Gün: 20 yeni kelime öğreniyor ve aynı gün kısa bir tekrar yapıyor.
- 2. Gün: Aynı 20 kelimeyi tekrar gözden geçiriyor, anlamlarını pekiştiriyor.
- 4. Gün: Zorlandığı kelimeleri belirleyip bu grubu ek tekrarlarla güçlendiriyor.
- 7. Gün: Tüm kelimeleri örnek cümlelerle birlikte çalışıyor.
- 14. Gün: Kelimeleri karışık sırayla test ediyor ve hatırlama oranını ölçüyor.
- 30. Gün: Artık kelimelerin %90’ını kalıcı olarak hatırlıyor.
Sonuç: 1 aylık düzenli Spaced Repetition planı sayesinde öğrenci, klasik ezber yöntemine göre 4 kat daha yüksek kalıcılık elde ediyor ve kelimeleri sınavda güvenle kullanabiliyor.
Spaced Repetition, modern öğrenme psikolojisinin en etkili yöntemlerinden biridir. Bilgileri düzenli ve artan aralıklarla tekrar etmek, hem hafızayı güçlendirir hem de öğrenme verimliliğini artırır. Özellikle dil öğrenimi, sınav hazırlığı ve akademik çalışmalar için en bilimsel ve sürdürülebilir yöntemlerden biri olarak kabul edilir.