Lacan’ın Ayna Evresi Nedir?
Bu konu, bir bebeğin “Ben kimim?” sorusunu ilk kez fark etmeye başlamasıyla ilgilidir.
Psikanalist Jacques Lacan, buna ayna evresi adını verir.
Çünkü bebek, ilk defa aynaya baktığında kendini bir bütün olarak gördüğü an, çok önemli bir zihinsel değişim yaşar.
1. Ayna Evresi Ne Zaman Olur?
Bebekler doğduktan sonra ilk 6-18 ay arasında, bir gün aynaya bakar ve:
“Bu benim!” der gibi bir tepki verir.
Bu, sadece bir yansıma görmek değildir. İlk kez “ben” duygusunun oluşmasıdır.
2. Ne Olur O Anda?
Bebek o zamana kadar kendini dağınık bir beden olarak hisseder.
Yani:
- Kol başka yerde
- Ayak başka yerde
- Hisler karmaşık
Ama aynada tek bir bütün vücut görür.
Ve der ki:
“Aaa! Ben böyleymişim!”
Bu sırada bebek, kendi bedenini kontrol edemese bile, aynadaki yansımasını düzenli ve güçlü zanneder.
3. Bu Neden Önemli?
- Bebek o andan itibaren “ben” olgusunu kurmaya başlar.
- Yani artık “ben başkayım, annem başka” demeye başlar.
- Kimlik gelişimi başlar.
Ama burada küçük bir çelişki vardır:
Bebek kendini, dışarıdan gördüğü bir görüntüyle tanımaya başlar.
Yani kendine ait olan bu “benlik” duygusu, aslında dışarıdan alınmıştır.
4. Ne Demek Bu?
Şöyle düşün:
Bir çocuk ilk defa fotoğrafını görüyor.
Fotoğrafta “kendisi” var ama fotoğraftaki halini gerçekte olduğundan daha güzel, düzgün, kusursuz buluyor.
İşte Lacan der ki:
“İnsan, kendini başkalarının bakışıyla tanımaya başlar. Ve bu tanıma biraz yanılsama içerir.”
Yani “ben kimim?” sorusunun cevabı, her zaman biraz başkalarının yansımasıdır.
5. Ayna Sadece Gerçek Ayna mı?
Hayır.
Lacan’a göre ayna;
- Gerçek bir ayna olabilir,
- Anne-babanın bakışı,
- Başkalarının tepkisi,
- Toplumun bize sunduğu görüntü de olabilir.
Hepsi “benlik” oluşumunda birer aynadır.
Lacan’ın ayna evresi, bir insanın ilk kez kendine “ben” demeye başladığı anı anlatır.
Bu “benlik” duygusu, aynadaki görüntüyle yani başkalarının bakışıyla şekillenir.
Yani biz, kim olduğumuzu anlamaya kendimizi dışarıdan görerek başlarız.
Ve bu, aslında hayat boyu süren bir psikolojik sürecin temelidir.